આ પુસ્તક ભારતના ગ્રામીણ અર્થતંત્રમાં પરિવર્તન લાવવામાં બિઝનેસ કોરસપોન્ડન્ટ્સ (બીસી) અને બિઝનેસ ફેસિલિટેટર (બીએફ) ની આવશ્યક ભૂમિકાની ચર્ચા કરે છે. આ પુસ્તક આર્થિક સર્વસમાવેશકતૉ તરફના વ્યાપક અભિગમની રૂપરેખા આપે છે, જેમાં બેંકિંગ સુવિધા વિનાના સમુદાયો અને અભેદ્ય ભૌગોલિક વિસ્તારોને લક્ષ્યાંકિત કરવામાં આવ્યા છે. તે અગાઉ બાકાત રાખવામાં આવેલા અને બેંક શાખાઓ વિનાના વિસ્તારોમાં મહત્વપૂર્ણ બેંકિંગ સેવાઓ પ્રદાન કરવામાં બીસી/બીએફ મોડેલના મહત્વ પર ભાર મૂકે છે.
આ પુસ્તક ભારતીય બેંકો સંગઠન (IBA) અને ભારતીય રિઝર્વ બેંકના (RBI) માર્ગદર્શન હેઠળ વિકસાવવામાં આવ્યું છે. તે મોડ્યુલર અભિગમ અપનાવે છે, તેના ચાર મોડ્યુલોમાં... See more
આ પુસ્તક ભારતના ગ્રામીણ અર્થતંત્રમાં પરિવર્તન લાવવામાં બિઝનેસ કોરસપોન્ડન્ટ્સ (બીસી) અને બિઝનેસ ફેસિલિટેટર (બીએફ) ની આવશ્યક ભૂમિકાની ચર્ચા કરે છે. આ પુસ્તક આર્થિક સર્વસમાવેશકતૉ તરફના વ્યાપક અભિગમની રૂપરેખા આપે છે, જેમાં બેંકિંગ સુવિધા વિનાના સમુદાયો અને અભેદ્ય ભૌગોલિક વિસ્તારોને લક્ષ્યાંકિત કરવામાં આવ્યા છે. તે અગાઉ બાકાત રાખવામાં આવેલા અને બેંક શાખાઓ વિનાના વિસ્તારોમાં મહત્વપૂર્ણ બેંકિંગ સેવાઓ પ્રદાન કરવામાં બીસી/બીએફ મોડેલના મહત્વ પર ભાર મૂકે છે.
આ પુસ્તક ભારતીય બેંકો સંગઠન (IBA) અને ભારતીય રિઝર્વ બેંકના (RBI) માર્ગદર્શન હેઠળ વિકસાવવામાં આવ્યું છે. તે મોડ્યુલર અભિગમ અપનાવે છે, તેના ચાર મોડ્યુલોમાં સામગ્રીનો સુસંગત અને તાર્કિક પ્રવાહ સુનિશ્ચિત કરે છે, જે નીચે મુજબ છેઃ
સામાન્ય બેંકિંગ
આર્થિક સમાવેશ અને બિઝનેસ કોરસપોન્ડન્ટ્સની ભૂમિકા
ટેકનિકલ કૌશલ્યો
વ્યાવહારિક કૌશલ્યો અને વર્તણુક સંબંધી પાસાઓ
આર્થિક સમાવેશ, બીસી/બીએફ મોડેલ અને પ્રમાણપત્રના ઉમેદવારોની ઊંડી સમજણ મેળવવા માંગતા બેંકરો અને સંસ્થાઓ માટે તે એક અમૂલ્ય સંસાધન છે.
વર્તમાન પ્રકાશન એ 2024 ની આવૃત્તિ છે, જે શ્રી કે. સ પદ્મનાભન- નિવૃત્ત. સી.જિ.એમ -નાબાર્ડ. દ્વારા સુધારેલ અને અપડેટ કરવામાં આવી છે.
ટેક્સમેન આ પુસ્તક ખાસ કરીને ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ બેન્કિંગ એન્ડ ફાઇનાન્સ માટે નીચેની નોંધપાત્ર વિશેષતાઓ સાથે પ્રકાશિત કરે છેઃ
[ભારતીય બેંકિંગનું માળખું અને બેંકોના પ્રકારો] આ વિભાગ ભારતીય બેંકિંગ પ્રણાલીના માળખા, બેંકોની વિવિધતા અને બેંકિંગના તાજેતરના વલણોની સાથે તેમના કાર્યોની ચર્ચા કરે છે.
[બેંકિંગ સેવાઓ અને કામગીરી] તે વિવિધ થાપણ યોજનાઓ, ખાતું ખોલવાની પ્રક્રિયાઓ, કેવાયસી પદ્ધતિઓ અને બેંકિંગ કામગીરીની ચર્ચા કરે છે. તેમાં હિસાબ, નાણા અને સારા ધિરાણના સિદ્ધાંતો પરના પ્રકરણોનો પણ સમાવેશ થાય છે, જેમાં છૂટક ધિરાણ પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવે છે.
[જોખમ વ્યવસ્થાપન અને નિયમનકારી માળખા] આ પુસ્તક સંપત્તિ વર્ગીકરણ, વસૂલાતની પદ્ધતિઓ અને સંકલિત લોકપાલ યોજનાને સંબોધિત કરે છે, જેમાં બેંકિંગ કામગીરીમાં જોખમ અને છેતરપિંડી વ્યવસ્થાપનના મહત્વ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે
[આર્થિક સમાવેશ અને બીસી/બીએફની ભૂમિકા] આ નિર્ણાયક વિભાગ નાણાકીય સમાવેશ, બીસી/બીએફ મોડેલની વિગત, આવા મોડેલની જરૂરિયાત અને તેમાં સામેલ ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓની ચર્ચા કરે છે. તે નાણાકીય સમાવેશને પ્રોત્સાહન આપતી સરકારી યોજનાઓ પર પણ પ્રકાશ પાડે છે.
[બિઝનેસ કોરોસ્પોન્ડન્ટ્સ માટે ટેકનિકલ કુશળતા] આ વિભાગ વાચકને માઇક્રો એટીએમ, બાયોમેટ્રિક ઉપકરણો, મૂળભૂત કનેક્ટિવિટીના મુદ્દાઓ, ડિજિટલ બેંકિંગ ઉત્પાદનો અને ડિજિટલ બેંકિંગમાં તાજેતરના વિકાસને કેવી રીતે હેન્ડલ કરવું તે સમજાવે છે.
[સોફ્ટ સ્કિલ્સ અને વર્તણૂકીય પાસાઓ] આ પુસ્તક વ્યવસાયિક સંવાદદાતાઓ માટે સોફ્ટ સ્કિલ્સના મહત્વ પર ભાર મૂકે છે, જેમાં સંબંધ નિર્માણ, વાટાઘાટ કૌશલ્ય, વિવિધ પ્રકારના ગ્રાહકો સાથે વ્યવહાર અને લોન વસૂલાત માટેની વ્યૂહરચનાઓનો સમાવેશ થાય છે.
આ પુસ્તકની વિગતવાર સામગ્રી નીચે મુજબ છે.
મોડ્યુલ A - સામાન્ય બેંકિંગ
o ભારતીય બેંકિંગનું માળખું અને બેંકોના પ્રકાર
§ ભારતીય બેંકિંગ સિસ્ટમની ઝાંખી
§ ભારતમાં બેંકોના કાર્યો અને નિયમન
§ બેંકિંગમાં તાજેતરના વલણો
o વિવિધ થાપણ યોજનાઓ અને અન્ય સેવાઓ
§ વિવિધ પ્રકારની થાપણોની વિગતો
§ ડીઆઈસીજીસી અને આરબીઆઈ રિટેલ ડાયરેક્ટ સ્કીમનો પરિચય
§ રેમિટન્સ પર ચર્ચા
o ખાતું ખોલવું, ઓન-બોર્ડિંગ પ્રક્રિયા, કેવાયસી મિકેનિઝમ અને કામગીરી
§ બેંક ખાતા ખોલવા માટેની પ્રક્રિયાઓ
§ બેંકિંગ કામગીરીમાં કેવાયસીનું મહત્વ
§ ખાતાની કામગીરી અને બંધ કરવા માટેની માર્ગદર્શિકાઓ
o એકાઉન્ટિંગ, ફાઇનાન્સ અને ઓપરેશન્સ
§ એકાઉન્ટિંગ અને પુસ્તક જાળવણીની મૂળભૂત બાબતો
§ નાણાકીય અને બેંક કામગીરીની સમજ
o યોગ્ય ધિરાણના સિદ્ધાંતો ધિરાણ
§ ધિરાણના સિદ્ધાંતો પર ચર્ચા
§ વ્યાજના ફેલાવા અને નફાકારકતા વચ્ચેનો સંબંધ
o રીટેલ ધિરાણ પર વિશિષ્ટ ધ્યાન સાથે લોન અને એડવાન્સિસ
§ રિટેલ, શિક્ષણ અને હાઉસિંગ લોન સહિત વિવિધ પ્રકારની લોન
§ ક્રેડિટ કાર્ડ અને એમએસએમઈ લોનનો પરિચય
o સંપત્તિનું વર્ગીકરણ અને રીકવરીની પદ્ધતિઓ
§ નોન-પર્ફોર્મિંગ એસેટ્સ (NPA) ની વ્યાખ્યા અને વર્ગીકરણ
§ લોન રીકવરી માટે વિવિધ પદ્ધતિઓ
o બેંકોમાં ફરિયાદ નિવારણ પદ્ધતિ અને સંકલિત લોકપાલ યોજના
§ ગ્રાહકની ફરિયાદો અને નિવારણની પદ્ધતિને સમજવી
§ સંકલિત લોકપાલ યોજનાનો પરિચય
o આર્થિક બજારનું વિહંગાવલોકન
§ ભારતીય નાણાકીય બજાર અને તેના નિયમનકારોની તપાસ.
§ ડિપોઝિટ યોજનાઓ અને સેવાઓ
§ ખાતું ખોલાવવું, કેવાયસી પ્રક્રિયાઓ અને બેંકિંગ કામગીરી
§ યોગ્ય ધિરાણ, લોન, એડવાન્સિસ અને સંપત્તિ વર્ગીકરણના સિદ્ધાંતો
§ બેંકિંગમાં ફરિયાદ નિવારણની પદ્ધતિઓ
મોડ્યુલ B - આર્થિક સમાવેશ અને બિઝનેસ કોરસપોન્ડન્ટ્સ ની ભૂમિકા
o આર્થિક સમાવેશ
§ આર્થિક સમાવેશ માટે ખ્યાલ અને જરૂરિયાત
§ બિઝનેસ કોરસપોન્ડન્ટ અને બિઝનેસ ફેસિલિટેટરની ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓ
o આર્થિક શિક્ષણ અને આર્થિક પરામર્શ
§ આર્થિક શિક્ષણનું મહત્વ
§ શિક્ષણ અને ક્રોસ-સેલિંગમાં આર્થિક સલાહકારોની ભૂમિકા
o આર્થિક સમાવેશને પ્રોત્સાહન આપવા માટેની સરકારી યોજનાઓ
§ પીએમજેડીવાય, પીએમજેજેબીવાય અને પીએમએસબીવાય જેવી યોજનાઓની ઝાંખી
§ આર્થિક સમાવેશ માટે રાષ્ટ્રીય વ્યૂહરચના પર ચર્ચા
મોડ્યુલ સી - ટેકનિકલ કૌશલ્યો
o મૂળભૂત તકનીકી કુશળતા
§ બીસી મોડેલનો ઉપયોગ કરીને નાણાકીય સમાવેશ માટે આઇટી કુશળતા
§ ઓછા ખર્ચે આર્થિક સમાવેશ માટે ટેકનોલોજી
o ડિજિટલ બેંકિંગ પ્રોડક્ટ્સ
§ ડિજિટલ બેંકિંગ ઉત્પાદનોની જરૂરિયાત અને પ્રકાર
§ મોબાઈલ બેન્કિંગ, ઈન્ટરનેટ બેન્કિંગ અને એટીએમનો પરિચય
o ડિજિટલ બેંકિંગમાં તાજેતરના વિકાસ
§ સીબીડીસી અને એકાઉન્ટ એગ્રીગેટર્સ જેવા વિકાસ
મોડ્યુલ ડી - વ્યાવહારિક કૌશલ્યો (soft skills) અને વર્તણુક સંબંધી પાસાઓ
o બિઝનેસ કોરસપોડન્ટન્સ માટે પાયારૂપ કૌશલ્ય આવશ્યકતાઓ
§ સોફ્ટ અને હાર્ડ કુશળતા વચ્ચેનો તફાવત
§ સંબંધોનું નિર્માણ કરવા માટેનાં વ્યાવહારિક કૌશલ્યો
o વિવિધ પ્રકારના ગ્રાહકો સાથે વ્યવહાર અને લોનની વસૂલાત માટેની વ્યૂહરચના
§ વિવિધ પ્રકારના ગ્રાહક સાથે વ્યવહાર કરવા માટેની તકનીકો
§ અસરકારક લોન વસૂલાત માટેની વ્યૂહરચનાઓ
