भारताच्या बदलत्या आर्थिक परिदृश्यामध्ये बिझनेस कॉरेस्पॉन्डंट (बीसी) किंवा बिझनेस फॅसिलिटेटर (बीएफ) बनण्याची इच्छा असलेल्या व्यक्तींसाठी हे सर्वसमावेशक मार्गदर्शक आवश्यक आहे. बँका आणि समाजातील बँकिंग सुविधा नसलेल्या किंवा बँकिंग सुविधा कमी असलेल्या घटकांदरम्यान प्रभावीपणे सेतू म्हणून काम करण्यासाठी उमेदवारांना आवश्यक असलेले ज्ञान आणि कौशल्ये सुसज्ज करण्यासाठी हे मार्गदर्शक तयार करण्यात आले आहे, ज्यामुळे भारताच्या सर्वांगीण आर्थिक विकासात लक्षणीय योगदान मिळते.
हे पुस्तक इंडियन बँक्स असोसिएशन (IBA) आणि भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) यांच्या मार्गदर्शनाखाली विकसित करण्यात आले आहे. हे बी. सी. नियुक्त क... See more
भारताच्या बदलत्या आर्थिक परिदृश्यामध्ये बिझनेस कॉरेस्पॉन्डंट (बीसी) किंवा बिझनेस फॅसिलिटेटर (बीएफ) बनण्याची इच्छा असलेल्या व्यक्तींसाठी हे सर्वसमावेशक मार्गदर्शक आवश्यक आहे. बँका आणि समाजातील बँकिंग सुविधा नसलेल्या किंवा बँकिंग सुविधा कमी असलेल्या घटकांदरम्यान प्रभावीपणे सेतू म्हणून काम करण्यासाठी उमेदवारांना आवश्यक असलेले ज्ञान आणि कौशल्ये सुसज्ज करण्यासाठी हे मार्गदर्शक तयार करण्यात आले आहे, ज्यामुळे भारताच्या सर्वांगीण आर्थिक विकासात लक्षणीय योगदान मिळते.
हे पुस्तक इंडियन बँक्स असोसिएशन (IBA) आणि भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) यांच्या मार्गदर्शनाखाली विकसित करण्यात आले आहे. हे बी. सी. नियुक्त करताना बँकांना भेडसावणाऱ्या परिचालन आणि प्रतिष्ठेच्या जोखमींचे निराकरण करते आणि या भूमिकांमध्ये कौशल्य विकासाची गरज अधोरेखित करते. हे सामग्रीचा सुसंगत आणि तार्किक प्रवाह सुनिश्चित करण्यासाठी एक मॉड्यूलर दृष्टीकोन स्वीकारते आणि सामग्रीमध्ये सैद्धांतिक ज्ञान आणि व्यावहारिक अंतर्दृष्टी यांचे मिश्रण समाविष्ट आहे, जे खालीलप्रमाणे आहे:
सामान्य बँकिंग
आर्थिक समावेश आणि व्यवसाय प्रतिनिधींची भूमिका
तांत्रिक कौशल्य
सॉफ्ट स्किल्स आणि वर्तणुकीचे पैलू
आर्थिक समावेशन, बीसी./बीएफ. मॉडेल आणि प्रमाणपत्र इच्छुकांची सखोल समज घेऊ इच्छिणाऱ्या व्यावसायिक बँकर्स आणि संस्थांसाठी हा एक अमूल्य स्त्रोत आहे.
वर्तमान प्रकाशन 2024 ची आवृत्ती आहे, श्री के एस पदमनाभन-निवृत्त. सी. जी. एम.-नाबार्ड यांनी सुधारित आणि अद्यतनित केली आहे.
टॅक्समॅन हे पुस्तक इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ बँकिंग अँड फायनान्ससाठी खालील उल्लेखनीय वैशिष्ट्यांसह प्रकाशित करतेः
[भारतीय बँकिंगची रचना आणि बँकांचे प्रकार] या विभागात भारतीय बँकिंग प्रणालीच्या आराखड्यावर चर्चा केली आहे, बँकिंगमधील अलीकडील कलांसह बँकांची विविधता आणि त्यांची कार्ये यांचा शोध घेणे.
[बँकिंग सेवा आणि व्यवहार] यात विविध ठेवी योजना, खाते उघडण्याची प्रक्रिया, केवायसी यंत्रणा आणि बँकिंग व्यवहारांवर चर्चा केली जाते. यात किरकोळ कर्जावर विशेष लक्ष केंद्रित करून लेखा, वित्त आणि योग्य कर्ज तत्वांवरील अध्याय देखील समाविष्ट आहेत.
[जोखीम व्यवस्थापन आणि नियामक चौकट] बँकिंग व्यवहारातील जोखीम आणि फसवणूक व्यवस्थापनाच्या महत्त्वावर भर देत, या पुस्तकात मालमत्तेचे वर्गीकरण, वसुलीच्या पद्धती आणि एकात्मिक लोकपाल योजना यांचा समावेश आहे
[आर्थिक समावेशन आणि बीसी/बीएफची भूमिका] या गंभीर विभागात आर्थिक समावेशन, बीसी/बीएफ मॉडेलचे तपशीलवार वर्णन, अशा मॉडेलची गरज आणि त्यात समाविष्ट असलेल्या भूमिका आणि जबाबदाऱ्यांवर चर्चा केली आहे. आर्थिक समावेशकतेला चालना देणाऱ्या सरकारी योजनांवरही ते प्रकाश टाकते.
[बिझनेस कॉरेस्पॉन्डंटसाठी तांत्रिक कौशल्ये] हा विभाग वाचकांना मायक्रो एटीएम, बायोमेट्रिक उपकरणे, मूलभूत कनेक्टिव्हिटी समस्या, डिजिटल बँकिंग उत्पादने आणि डिजिटल बँकिंगमधील अलीकडील घडामोडी कशा हाताळायच्या हे समजून सांगतात.
[सॉफ्ट कौशल्य आणि वर्तणुकीचे पैलू] हे पुस्तक बिझनेस कॉरेस्पॉन्डंटसाठी सॉफ्ट कौशल्येचे महत्त्व अधोरेखित करते, ज्यामध्ये नातेसंबंध निर्माण करणे, वाटाघाटी कौशल्ये, विविध प्रकारच्या ग्राहकांशी व्यवहार करणे आणि कर्ज वसुलीसाठी धोरणे तयार करणे यांचा समावेश आहे.
या पुस्तकातील तपशीलवार मजकूर पुढीलप्रमाणे आहे.
मॉड्यूल ए - सामान्य बँकिंग
o भारतीय बँकिंगची रचना आणि बँकांचे प्रकार
§ भारतीय बँकिंग प्रणालीचा आढावा
§ भारतातील बँकांची कार्ये आणि नियमन
§ बँकिंगमधील अलीकडील कल
o विविध ठेव योजना आणि इतर सेवा
§ विविध प्रकारच्या ठेवींचे तपशील
§ डी. आय. सी. जी. सी. आणि आरबीआय किरकोळ थेट योजनेची ओळख
§ रेमिटन्सवर चर्चा
o खाते उघडणे, ऑन-बोर्डिंग प्रक्रिया, केवायसी यंत्रणा आणि प्रचालने
§ बँक खाती उघडण्यासाठीची कार्यप्रणाली
§ बँकिंग कामकाजात केवायसीचे महत्त्व
§ खाते प्रचालने आणि बंद करण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे
o लेखांकन, वित्त आणि प्रचालन
§ लेखांकन आणि नोंदवही देखभालीच्या मूलभूत गोष्टी
§ वित्त आणि बँक प्रचालन समजून घेणे
o सुरक्षित कर्ज देण्याची तत्त्वे
§ कर्ज देण्याच्या तत्त्वांवर चर्चा
§ व्याजाची व्याप्ती आणि लाभदायकता यांच्यातील संबंध
o किरकोळ कर्जपुरवठ्यावर विशेष रोखासह कर्जे आणि अग्रिमे
§ किरकोळ, शिक्षण आणि गृहनिर्माण कर्जासह विविध प्रकारची कर्जे
§ क्रेडिट कार्ड आणि सूक्ष्म, लघु व मध्यम उद्योगांना (MSME) कर्ज
§ कर्जाचा परिचय
o मालमत्तेचे वर्गीकरण आणि पुनर्प्राप्तीच्या पद्धती
§ अनुत्पादक मालमत्तांची व्याख्या (एनपीए) आणि वर्गीकरण
§ कर्ज वसुलीसाठी विविध पद्धती
o बँकांमधील तक्रार निवारण यंत्रणा आणि एकात्मिक लोकपाल योजना
§ ग्राहकांच्या तक्रारी आणि निवारण यंत्रणा समजून घेणे
§ एकात्मिक लोकपाल योजनेचा परिचय
o वित्तीय बाजाराचे विहंगावलोकन
§ भारतीय वित्तीय बाजार आणि त्याचे नियामक यांचे परीक्षण.
§ ठेव योजना आणि सेवा
§ खाते उघडणे, केवायसी प्रक्रिया आणि बँकिंग प्रचालने
§ योग्य कर्ज देण्याची तत्त्वे, कर्जे, आगाऊ रक्कम आणि मालमत्ता वर्गीकरणाची तत्त्वे
§ बँकिंगमधील तक्रार निवारण यंत्रणा
मॉड्युल बी - आर्थिक समावेशन आणि बिझिनेस करस्पाँडंट्सची भूमिका
o आर्थिक समावेशन
§ आर्थिक समावेशनाची संकल्पना आणि गरज
§ बिझनेस करस्पॉन्डंट्स/फॅसिलिटेटर्सच्या भूमिका आणि जबाबदाऱ्या
o आर्थिक शिक्षण आणि आर्थिक समुपदेशन
§ आर्थिक शिक्षणाचे महत्त्व
§ शिक्षण आणि क्रॉस-सेलिंगमध्ये आर्थिक सल्लागारांची भूमिका
o आर्थिक समावेशनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी सरकारी योजना
§ पीएमजेडीवाय, पीएमजेजेबीवाय आणि पीएमएसबीवाय सारख्या योजनांचा आढावा
§ आर्थिक समावेशासाठी राष्ट्रीय धोरणावर चर्चा
मॉड्यूल सी - तांत्रिक कौशल्ये
o मूलभूत तांत्रिक कौशल्ये
§ बी. सी. मॉडेलचा वापर करून आर्थिक समावेशकतेसाठी आयटी कौशल्ये
§ कमी खर्चिक आर्थिक समावेशकतेसाठी तंत्रज्ञान
o डिजिटल बँकिंग उत्पादने
§ डिजिटल बँकिंग उत्पादनांची आवश्यकता आणि प्रकार
§ मोबाइल बँकिंग, इंटरनेट बँकिंग आणि एटीएमचा परिचय
o डिजिटल बँकिंगमधील अलीकडील घडामोडी
§ सी. बी. डी. सी. आणि खाते एकत्रित करणारे यासारखे विकास
मॉड्यूल डी - सॉफ्ट स्किल्स आणि वर्तनात्मक पैलू
o बिझनेस करस्पॉन्डंटसाठी मूलभूत कौशल्य आवश्यकता
§ सॉफ्ट आणि हार्ड कौशल्यांमधील फरक
§ नातेसंबंध निर्माण करण्यासाठी सॉफ्ट कौशल्ये
o विविध प्रकारच्या ग्राहकांशी व्यवहार करणे व बँकेच्या कर्जांच्या वसुलीसाठी धोरणे
§ विविध प्रकारच्या ग्राहकांशी व्यवहार करण्याचे तंत्र
§ प्रभावी कर्ज वसुलीसाठी धोरणे
